Przedstawiamy Państwu drugą część wystąpienia ppłk rezerwy Pana Pawła Grabowca, którego mogliśmy wysłuchać 19 października 2023 r. w Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Niechorzu, podczas spotkania w ramach cyklu Historyczne Czwartki. Tym razem powojenna historia poligonu i jednostek wojskowych stacjonujących w pobliżu Pogorzelicy.
5 marca 1945 r. rozpoczyna się koniec niemieckiej historii poligonu w Deep (Mrzeżynie). Jak można wyczytać w książce „Brücken und Brückenköpfe, Auf Spurensuche in Hinterpommern” do Deep, przedarły się dwa rosyjskie czołgi. Zbliżyły się od wschodu i jechały wzdłuż plaży…. Deep, podobnie jak pobliska baza lotnicza Kamp (Rogowo), był tylko słabo bronione militarnie, ponieważ już wcześniej część wojsk została wycofana ale pozostała załoga poligonu artylerii przeciwlotniczej Deep, zniszczyła jeden z dwóch T-34 a drugi uciekł.”
Walki w okolicach poligonu trwały jeszcze kilka dni o czym można się dowiedzieć m.in. z referatu „Bitwa o przyczółek Horst – czyli przyczynek do historii zapomnianej bitwy II wojny światowej” gryficzanina Wojciecha Jarząba. Po ustaniu walk poligonem zarządzali Rosjanie, ale już 27 lipca 1945r. rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowódcy WP nr 0183/Org. utworzono poligon przeciwlotniczy w Głębokim (West Deep) według etatu nr 4/3.
Komenda poligonu znajdowała się w Głębokim a po zmianie nazwy w 1947r. w Mrzeżynie. W 1952r przekazano poligon i obóz ćwiczebny do wyłącznego użytku artylerii OPL OK. 1 kwietnia Komenda Centralnego Poligonu Artylerii nr 4 została dyslokowana z Mrzeżyna do Ustki. Równolegle na terenie poligonu funkcjonowała 12. Brygada Ochrony Pogranicza sformowana w 1948 na bazie Bałtyckiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza nr 4. Brygada posiadała trzy bataliony a dowództwo jednego znajdowało się w Trzebiatowie.
W 1955 na terenie poligonu utworzono 18. samodzielny pułk obserwacyjno – meldunkowy Obrony Przeciwlotniczej, który po krótkim okresie został przeniesiony do Poznania. Kolejną jednostką funkcjonującą w Mrzeżynie była JW 1066 czyli na początku 24. Szkolny Batalion Kierowców Samochodowych a następnie przekształcony w 24. Ośrodek Szkolenia Specjalistów Samochodowych, który istniał do 1985r.
Pierwszą jednostką rakietową w Mrzeżynie był 41. Dywizjon Ogniowy OPK sformowany w 1969, czyli jednostka JW 4086 powstała na podstawie rozkazu dcy WOPK Nr 0013 z 06.12.1968 r. Formowanie jednostki przeprowadzano w 37 dywizjonie rakietowym w miejscowości Glicko k. Nowogardu. Jednocześnie grupa oficerów, chorążych i podoficerów została (jeszcze w listopadzie 1968 roku) skierowana do Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii Rakietowej i Radiotechniki Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w Bemowie Piskim. Tam została przeszkolona do obsługi przeciwlotniczego zestawu rakietowego średniego zasięgu S–75M „Wołchow”. Przeszkolenie zakończono 30.06.1969 roku. Przebazowanie dywizjonu do Mrzeżyna nastąpiło 11 sierpnia 1969 roku. Dywizjon funkcjonował w składzie 26. Brygady Rakietowej OP w Gryficach. Pierwszym dowódcą był kpt. dypl. Alojzy Dahlke.
Pierwsze strzelania bojowe dywizjon odbył na poligonie w byłym ZSRR w dniach 08–12.06.1970 r. na ocenę bardzo dobrą. W okresie 21.07–25.08.1986 dywizjon został przezbrojony z PZR S–75 Wołchow na PZR S–125M Newa.
W miesiącach 03–04.1993 r. dywizjon został kolejny raz przezbrojony. Tym razem na samobieżny PZR S–125M Newa SC. Od października 2001 r. 41. dywizjon rakietowy OP był organizacyjnie podległy dowódcy 78. pułku rakietowego OP. 78 pułk rakietowy rozpoczęto formować na podstawie Zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego WP nr 026/Org. z dnia 19.04.1985 r. Z dniem 01.07.1985 r. pułk rozpoczął funkcjonowanie jako oddział gospodarczy, przyjmując budynki i mienie rozformowanego Ośrodka Specjalistów Służby Samochodowej w Mrzeżynie. Pierwsza dostawa sprzętu nastąpiła w sierpniu 1986 roku. Do dywizjonu technicznego dostarczono sprzęt pomocniczy do elaboracji rakiet. 30 września 1986 roku zakończono formowanie 78. pułku. W połowie listopada 1986 roku dostarczono zasadniczy sprzęt bojowy pułku czyli zestaw rakietowy S-200WE. 4 V 1987 roku po zdaniu egzaminu pułk osiągnął gotowość bojową i został dopuszczony do pełnienia dyżurów bojowych w systemie OPK.
4 czerwca 1988 roku odbyto się pierwsze strzelanie bojowe pułku na poligonie w Aszułuku. Pułk wykonywał zadanie ogniem ześrodkowanym 1. i 2. dywizjonu ogniowego do celu dyżurującego. Cel trafiono na wysokości 8 km i w odległości 80 km. Pułk uzyskała ocenę dobrą. 27 września 2003 roku pułk otrzymał sztandar. Na rynku w Trzebiatowie sztandar wręczył dowódca WLOP gen. broni. pil. Ryszard Olszewski. 25 lutego 2008 r.
Decyzją MON Nr 85/MON, 78. pr OP w Mrzeżynie nadano patrona gen. Władysława Andersa. Kolejną jednostką funkcjonującą na tym terenie do dziś, jest 36. dywizjon rakietowy, który powstał w wyniku reorganizacji 78. pułku i został sformowany na podstawie Decyzji MON Nr Z-37/Org./P1 z dnia 27 maja 2010 roku. Formowanie jednostki rozpoczęto z początkiem roku 2011, na miejsce bazowania dywizjonu wybrano Mrzeżyno. Termin sformowania nowego dywizjonu określono na 31 lipca 2011 roku. Dywizjon przejmuje i z honorem kultywuje dziedzictwo tradycji:
41. dywizjonu rakietowego OP (1969-2008);
71. dywizjonu rakietowego OP (1974-2008);
78. pułku rakietowego OP im. gen. broni. Władysława Andersa (1985-2011) oraz przejął sztandar rozformowanego 78. pr OP.
Najnowszym wydarzeniem związanym z historią wojska w Mrzeżynie była uroczystość wręczenia sztandaru w Gryficach w dniu 27 października 2023r dla 36. Mrzeżyńskiego Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej im. gen. broni Władysława Andersa. Jednym z fundatorów sztandaru była Gmina Rewal, która od lat wspiera i uczestniczy w życiu mrzeżyńskiej jednostki przeciwlotniczej, działającej na styku lądu i morza.
Opracował :
Paweł Grabowiec
Wybrana literatura dotycząca historii wojska w Mrzeżynie i Pogorzelicy:
Albert Urlich „Chronik des Kreises Greifenberg”
Wolter v. Egan-Krieger „Brücken und Brückenköpfe, Auf Spurensuche in Hinterpommern”
Günther Harder i Marian Klasik „Dziwnowski front 5.3.1945-4.5.1945”
Henryk Dominiczak: „Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985”
60 Lat Wojsk Radiotechnicznych. Zarys historii. Warszawa 2011
http://infowsparcie.net/wria/
