Już po raz drugi na zaproszenie wójta gminy Rewal, przyjechali do Pogorzelicy miłośnicy kolei wąskotorowych z Polski i Niemiec. W ramach rozpoczętej w ubiegłym roku współpracy ze Stowarzyszeniem Muzeów Sztuki Inżynieryjnej w dniach 19 – 21 maja 2025 r. odbyła się II Międzynarodowa Konferencja Muzeów i Operatorów Tras Kolei Wąskotorowych. Jej głównym organizatorem była Gmina Rewal a Partnerami Nadmorska Kolej Wąskotorowa i Nadleśnictwo Gryfice. Patronat medialny objął nad wydarzeniem miesięcznik Świat Kolei, którego współzałożyciel i redaktor prowadzący – Marek Malczewski, był aktywnym uczestnikiem i obserwatorem.
W wydarzeniu wzięło udział ponad 40 osób z Polski i Niemiec. Obrady otworzył organizator Konstanty Tomasz Oświęcimski – Wójt Gminy Rewal. Powitania oraz życzenia dla uczestników przekazali również obecni na inauguracji Artur Łacki, poseł na Sejm RP, wicewojewoda zachodniopomorski Bartosz Brożyński, Starosta gryficki Ryszard Chmielowicz oraz Paweł Gzyl – dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie.
Muzea o profilu kolejowym oraz operatorzy tras kolei wąskotorowych stanowią dziś szeroką platformę spotkań dla szeroko rozumianej publiczności oraz licznej grupy miłośników kolei: modelarzy, hobbystów i pasjonatów skupionych w licznych stowarzyszeniach. To właśnie przedstawiciele instytucji muzealnych oraz operatorzy tras kolejowych przyjechali do Pogorzelicy. Nad przebiegiem obrad czuwali prowadzący wydarzenie Paweł Pawłowski oraz Maciej Łozdowski.
Celem konferencji była próba odpowiedzi na pytanie, jak realizować zadania, dotyczące opieki nad zabytkami techniki kolejowej, historycznymi liniami kolejowymi oraz szeroko rozumianym dziedzictwem kolejowym? Przez dwa dni wykładów i dyskusji prelegenci opisywali w swoich wystąpieniach zmiany, jakie w okresie ostatniego ćwierćwiecza dokonały się w tym obszarze.
Konferencja miała zwrócić uwagę na potrzebę poprawy warunków działania organizatorów, samorządowych i społecznych, w tym prywatnych muzeów, kolekcji i galerii kolejowych. Zasadniczym celem spotkania była konsolidacja środowiska muzealników i pasjonatów kolei w Polsce oraz tworzenie formuły współpracy, pozwalającej na wspólne rozwiązywanie problemów i rozwijanie muzealniczych działalności.
W ciągu trzech dni trwania konferencji odbyły się debaty nad problematyką ochrony zabytków kolejowych, rozwoju muzeów historycznych o profilu kolejowym oraz ich miejsca w strategiach promocji miast i regionów. Powołana pierwszego dnia konferencji komisja wnioskowa zebrała głosy uczestników dyskusji i wypracowuje stanowisko, które zostanie publicznie przedstawione i wysłane do gremiów decyzyjnych. Komisja odnotowała konieczność równorzędnego traktowania, z kolejami normalnotorowymi, w zakresie wsparcia finansowego przy remontach infrastruktury. Koleje wąskotorowe nie pełnią wyłącznie roli „zabawki z lunaparku” jeżeli kursują regularnie według upublicznionego rozkładu jazdy (chociaż sezonowo) to pełnią również rolę transportową i zasługują na wsparcie. W skrajnym przypadku nawet poznańska kolej parkowa „Maltanka” pełni rolę dowozową do Ogrodu Zoologicznego, a wozi rocznie ca. 120.000 pasażerów.
Druga edycja konferencji, organizowanej przez rewalski samorząd w oparciu o doświadczenia dot. przejęcia i uratowania przed zniszczeniem historycznej linii Gryfickiej Kolei Dojazdowej, spotkała się z dużym zainteresowaniem środowiska miłośników kolei. Inwestycja, jaką była rewitalizacja linii kolejowej, taboru oraz zabytkowych dworców, doprowadziła do wygenerowania ogromnego zainteresowania dziedzictwem techniki kolejowej w Gminie Rewal. To ogromne zainteresowanie zrewitalizowaną zabytkową koleją wąskotorową, której operatorem jest obecnie gminna spółka Nadmorska Kolej Wąskotorowa Sp. z o.o. ma swoje odzwierciedlenie w ilości przewiezionych pasażerów- średnio 150 tys. osób rocznie.
Konferencja Muzeów i Operatorów Tras Kolei Wąskotorowych, zainicjowana w 2024 roku przez Pawła Pawłowskiego, pełnomocnika wójta gminy Rewal ds. dziedzictwa kulturowego, adresowana jest do szerokiego środowiska osób związanych z muzealnictwem kolejowym, ze szczególnym uwzględnieniem tras wąskotorowych, edukacją historyczną i upowszechnianiem dziedzictwa architektury i techniki kolejowej.
Podobnie jak w roku ubiegłym tegoroczna edycja konferencji miała zasięg międzynarodowy i została zrealizowana w oparciu o dobrą, sprawdzoną współpracę z miłośnikami kolei z niemieckiej gminy partnerskiej Putbus. Zapoczątkowana w 2024 roku współpraca Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej z Rugijską Koleją Wąskotorową przekłada się bezpośrednio na udział przy realizacji wspólnego projektu, w ramach programu współpracy transgranicznej Interreg VI A.
Niezwykle inspirujący był wykład Haralda Gau pt. „Rugijska Kolej Wąskotorowa (Rügensche Bäderbahn) jako efektywny środek transportu w wyniku rewitalizacji po przejęciu przez operatora Eisenbahn-Bau – und Betriebsgesellschaft Pressnitztalbahn mbH”.
Ważnym i podnoszonym przez wszystkich uczestników konferencji tematem była problematyka nowych perspektyw dot. dofinansowywania rewitalizacji tras kolejowych. Możliwości jakie rysuje w tym zakresie Ministerstwo Infrastruktury a w szczególnie w sprawie rozszerzenia programu Kolej+ sieci kolei wąskotorowych były szeroko komentowane w dyskusji podczas konferencji. Zagadnienia te będą również poruszane w debatach Kongresu Infrastruktury Polskiej, który odbędzie się 11 czerwca 2025 r. w Warszawie.
Zamierzeniem organizatorów II Konferencji Muzeów i Operatorów Tras Kolei Wąskotorowych w Pogorzelicy była konsolidacja środowiska muzealników i operatorów tras kolei wąskotorowych i zwrócenie uwagi na perspektywy dot. wykorzystania środków pomocowych Unii Europejskiej w zakresie ochrony i udostępniania dziedzictwa kolejowego.
Główne poruszane zagadnienia to:
- Dobre praktyki w muzealnictwie kolejowym – prezentacja muzeów kolei wąskotorowych oraz tras kolejowych działających na terenie Polski. Prezentacja zrealizowanych i planowanych projektów z zakresu inwestycji, organizacji wystaw, konserwacji muzealiów, prowadzenia programów badawczych i edukacyjnych w muzealnictwie kolejowym.
- Bezpieczeństwo i ochrona zbiorów– problematyka związana z gromadzeniem, ewidencją, przechowywaniem, konserwacją, udostępnianiem, transportem muzealiów oraz potencjalnymi zagrożeniami dla instytucji kultury – m.in. kradzieże, terroryzm, wojna czy epidemie.
- Edukacja i komunikacja z odbiorcą – tematyka prowadzenia zajęć w oparciu o upowszechnianie techniki kolejowej i historii powszechnej. Wskazywano na potrzebę utrzymywania ciągłości komunikacji z publicznością oraz dostępności oferty muzealnej dla różnych grup odbiorców.
Wykład programowy pt. „Ochrona dziedzictwa kolejowego województwa zachodniopomorskiego” wygłosił Tomasz Wolender – zachodniopomorski wojewódzki konserwator zabytków. „Dobre praktyki w muzealnictwie kolejowym na tle działalności Muzeum Kolei Wąskotorowych w Sochaczewie (2015- 2025)” przywołał Łukasz Popowski reprezentujący Stację Muzeum. Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie.
Bardzo interesującą prezentację „Z tradycją w nowoczesność. Przeworska Kolej Dojazdowa „Pogórzanin” w kontekście rewitalizacji i promocji regionalnej” przedstawili Bogusław Zięba i Izabela Lech – Kopeć z Przeworskiej Kolei Dojazdowej „Pogórzanin”.
Słuchacze z zainteresowaniem wysłuchali wykładu popartego archiwalnymi filmami pt. „Podziemna kolej wąskotorowa w fortyfikacji niemieckiej. Doświadczenia dot. rewitalizacji kolejki transportowej w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym” wygłoszonego przez Leszka Lisieckiego – dyrektora Muzeum Fortyfikacji i Nietoperzy w Pniewie.
Prezes Edyta Sobolak oraz Maciej Łozdowski reprezentujący rewalską wąskotorówkę zapoznali słuchaczy z działaniami na rzecz rewitalizacji Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej. Ogromną atrakcją była podróż i wizyta studyjna, jaka miała miejsce trzeciego dnia konferencji w siedzibie kolejowej spółki w Gryficach.
„Mamy zabytek i co dalej? Jak skutecznie upowszechniać wiedzę o zabytkach techniki?” taki temat przedstawił Andrzej Kisiel – rzecznik prasowy Towarzystwa Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej, opisując wieloletnie, skuteczne działania grupy pasjonatów, którzy uratowali przed zniszczeniem i ożywili turystycznie, fragment linii kolejowej w pobliżu Koszalina. Tylko dzięki ich zapałowi udała się rzecz niespotykana nigdzie indziej w Polsce: odbudowano zamkniętą, nieczynną, pozbawioną taboru oraz z rozkradzionym torowiskiem zabytkową kolej wąskotorową.
„Zapomniane odcinki kolei wąskotorowej w Powiecie gryfickim” przypomniał Paweł Pawłowski – pełnomocnik wójta gminy Rewal ds. dziedzictwa kulturowego. Szymon Szczęśniak, założyciel Stowarzyszenia Wrocławsko- Milickiej Kolei Wąskotorowej opisał „Koleje wąskotorowe w Dolinie Baryczy, jako turystyczna wizytówka regionu”.
W podobnym tonie „Koleje wąskotorowe Pomorza Zachodniego jako produkt turystyczny” – przedstawił Łukasz Szeląg reprezentujący Polską Agencję Inwestycji i Handlu w Warszawie
Ważnym elementem rewalskiej konferencji była edukacja muzealna. Monika Szymańska ze Stacji Muzeum – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie wystąpiła z referatem pt. „Działalność edukacyjna w Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie”. Ścieżkę edukacyjną Ełckiej Kolei Wąskotorowej przybliżył zebranym Łukasz Zyskowski z Muzeum Historycznego w Ełku.
Ważną postacią podczas konferencji był jej patron medialny i redaktor prowadzący miesięcznik Świat Kolei – Marek Malczewski, który przedstawił dwa referaty: „Prasa specjalistyczna – miesięcznik Świat Kolei jako element integracji środowiska miłośników” oraz
„Wolontariat w ratowaniu zabytków techniki kolejowej na przykładzie Kolei Parkowej Maltanka w Poznaniu – sukces czy porażka?”. „Kolej, która zmieniła wybrzeże” przypomniał na zdjęciach archiwalnych i we wspomnieniach Jacek Jasiewicz – redaktor magazynu nadmorskiego Klif.
„Izba Pamięci w Ińsku, jako przykład dobrych praktyk w zachowaniu tradycji Stargardzkiej Kolei Dojazdowej” to temat, jaki przybliżyła Teresa Furman ze Stowarzyszenia Miłośników Kolei Wąskotorowych SEMAFOR. „Wąskotorówki: atrakcje turystyczne, czy koleje regionalne” – w niezwykle ciekawym wykładzie zobrazowanym filmami zreferował Michał Duraj – prezes Piaseczyńsko-Grójeckiego Towarzystwa Kolei Wąskotorowej. Jednoznacznie stwierdził, że czas najwyższy, aby zacząć postrzegać koleje wąskotorowe, jako jeden z wielu środek transportu a nie jedynie atrakcję turystyczną, którą nie zawsze chcemy traktować zbyt poważnie.
Wójt Gminy Rewal Konstanty Tomasz Oświęcimski dziękując za przyjęcie zaproszenia i aktywny udział w wydarzeniu, podkreślił, że na stałe wpisuje się ono w kalendarz działań upowszechniających dziedzictwo kolejowe Pomorza Zachodniego. Zapowiedział również kontynuację spotkań miłośników kolei w ramach Konferencji muzeów i operatorów tras kolei wąskotorowych.
Już dzisiaj zapraszamy na trzecią edycję konferencji w dniach 18 -20 maja 2026 r. której głównym celem będzie zaakcentowanie i uczczenie 130. rocznicy powstania kolei wąskotorowej w Gminie Rewal i Powiecie Gryfickim.
Jednocześnie pragniemy podziękować wszystkim partnerom, prelegentom i współorganizatorom spotkania.
- Nadleśnictwu Gryfice
- Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej
- Stacji Muzeum w Warszawie – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie.
- Przeworskiej Kolejki Wąskotorowej POGÓRZANIN.
- Muzeum Narodowego w Szczecinie
- Narodowemu Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno Spożywczego w Szreniawie
- Muzeum Historycznemu w Ełku – Ełckiej Kolei Wąskotorowej
- Towarzystwu Koszalińskiej Kolei Wąskotorowej
- Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Niechorzu
- Muzeum historii Trzęsacza MUZE-ON
- Parkowi Etnograficznemu w Niechorzu
- Piaseczyńsko-Grójeckiemu Towarzystwu Kolei Wąskotorowej
- Stowarzyszeniu Miłośników Kolei Wąskotorowych SEMAFOR
- Stowarzyszenia Wrocławsko- Milickiej Kolei Wąskotorowej
- Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu w Warszawie
- Fundacji Pro Kolej
- Naczelnej Organizacji Technicznej oddz. w Szczecinie
- Redakcji Świat Kolei
- Redakcji Magazynu Nadmorskiego Klif
